روایت شهادت اکبر چهره قانی توسط شهید دکتر مصطفی چمران

شهید چهره‌قانی در اواخر سال 1359، در منطقه سوسنگرد و در کنار دکتر چمران به شهادت می‌رسد. دکتر  چمران در کتاب خود با نام «رقصی چنین میانه میدانم آرزوست» کل عملیات سوسنگرد و در مطلبی با عنوان «معرکه شرف و افتخار» نحوه‌ی شهادت شهید اکبر چهره‌قانی را شرح می‌دهد. قسمتی از این نوشته شورانگیز را که مرتبط به شهادت شهید چهرقانی است، در اینجا می‌آوریم.

«... آنچه در اینجا مورد توجه است، سرگذشت شخصی من در این نبرد است که یک شهید (اکبر چهره‌قانی) و یک شاهد (اسدلله عسکری) به آن شهادت می‏دهند و ده‏ها نفر از دور ناظر آن صحنه عجیب و معجزه‏آسا بوده‏اند... سوسنگرد برای ما اهمیت خاصی دارد، زیرا معبر حمیدیه و اهواز است. دشمن به مدت چند روز سوسنگرد را محاصره کرده بود، و به شدت می‏کوبید. 500 نفر از رزمندگان ما در سوسنگرد، تا آخرین رمق خود جانانه، مقاومت می‏کردند و هر روز تلفاتی سنگین می‏دادند.

... در تاریخ 26/8/59 حمله ما ‎آغاز شد، برای آزاد کردن سوسنگرد.

 

 

... گروه بختیاری را که بیشتر، از صنایع دفاع آمده بودند و در کردستان نیز خدمات و فداکاری‏های زیادی کرده بودند و براستی تجربه داشتند، مسئول جناح چپ کردم، و آنها نیز که حدود 90 نفر بودند از داخل یک کانال طبیعی خشک شده، خود را به نزدیک‏های دشمن رساندند و ضربات جانانه‏ای به دشمن زدند، و تعداد زیادی از تانک‏ها و تریلرهای دشمن را از فاصله نزدیک منفجر کردند.

گروه دوم بیشتر از افراد محلی تشکیل می‏شد و آقای امین هادوی، فرزند شجاع دادستان پیشین انقلاب، آن را هدایت می‏کرد. آنها مأموریت یافتند که از کناره جنوبی رودکرخه، که کانال کم‏عمقی نیز برای اختفا داشت، طی طریق کرده از شمال‏شرقی سوسنگرد وارد شهر شوند. این گروه اولین گروهی بود که پیروزمندانه توانست خود را زودتر از دیگران به سوسنگرد برساند.

مسئولیت گروه سوم را نیز شخصاً به عهده گرفتم. افراد بسیار ورزیده‏ای در کنار من بودند. برنامه ما این بود که از وسط دو جناح چپ و راست، در کنار جاده سوسنگرد، به طور مستقیم به سوی هدف پیش برویم.

 

توپخانه دشمن بشدت ما را می‏کوبید و ما هم به سوی سوسنگرد در حرکت بودیم. جوانان همراهم را تقسیم کردم، چند نفر سیصدمتر به جلو، چند نفر به چپ، چند نفر به راست، چند نفر به عقب و بقیه نیز مشتاقانه به جلو می‏تاختیم... ناگهان از طرف راست، زیر کرخه و در شمال‏شرقی سوسنگرد، گردوغباری بلند شد، و از میان گردوغبار، هیکل آهنین تانک‏ها و زره‏پوش‏های زیادی نمایان گردید. این تانک‏ها از میان گردوخاک بیرون می‏آمدند و درست به سمت ما حرکت می‏کردند. به یکی از جوانان گفتم که پیش برود و اولین تانک را شکار کند. او مقداری پیش رفت، بر زمین دراز کشید، و از فاصله 200متری اولین گلوله را به سوی اولین تانک پرتاب کرد. گلوله بر زمین کمانه کرد و بلند شد و به گوشه جلویی زنجیر تانک اصابت کرد و یکباره سرنشینان آن، و یکی دو تانک پهلویی، پیاده شدند و پا به فرار گذاشتند. اما تانک‏های دیگر ایستادند. گویا فرمانده آنها دستوری صادر می‏کرد، مشاهده کردیم که تانکی از میان آنها خارج شد و بسرعت به سوی مشرق حرکت کرد. من فوراً فهمیدم که می‏خواهد ما را دور زده و محاصره کند و رابطه ما را با دوستانمان در ابوحمیظه قطع، و همه را درو نماید… به یکی از جوانان گفتم که خود را به آن تانک برساند، و به هر قیمتی شده است آن را بزند… جوان ما پیش دوید و بر زمین دراز کشید و از فاصله 300متری شلیک کرد؛ ولی متأسفانه موشک بهآن تانک اصابت نکرد. تانک بر روی جاده آسفالته سوسنگرد بالا آمد و به سوی ما نشانه‏گیری کرد. جوان دیگری بر روی جاده سوسنگرد دراز کشید و به سوی تانک شلیک کرد، متأسفانه آن هم به خطا رفت. عجیب و غیرمنتظره و وحشتناک آنکه دیگر آر.پی.جی نداشتیم، دشمن نیز فهمید که سلاح ضدتانک ما تمام شده و بطورکلی فلج هستیم.

 

لحظات مخوف و دردناکی بود، ولی یکباره متوجه شدم که جوانان ما مشت‏ها را گره کرده و با فریاد الله‏اکبر به سوی تانک روی جاده حمله کرده‏اند، مات و مبهوت شدم که چگونه می‏توان با شعار الله‏اکبر بر تانک غلبه کرد. بر خود می‏لرزیدم که هم‏اکنون دشمن همه دوستانم را با یک رگبار درو می‏کند؛ اما در میان بهت و حیرت، یکباره دیدم که تانک چرخید و به سمت جنوب گریخت و جوانان ما جوشان وخروشان با فریاد الله‏اکبر که لحظه به لحظه رساتر می‏شد آن را تعقیب می‏کنند…

من نیز به دنبال جوانان به راه افتادم و به آنها دستور دادم که به راه خود، به سمت شرق ادامه دهند تا از محاصره دشمن نجات یابند… اما یکباره متوجه شدم که تانک‏های دشمن در فاصله 150متری در خطوط مستقیم و هماهنگ به جلو می‏آیند، و پشت سر آنها نیز سربازان مسلسل به دست، هر جنبنده‏ای را درو می‏کنند. در یک دید کوتاه توانستم حدود 50 تانک و نفربر را با حدود چندصدنفر پیاده برآورد کنم. آنها با نظم و ترتیب خاصّی پیش می‏آمدند، تا همه ما را در چنگال محاصره خود درو کنند.

برای یک لحظه احساس کردم که اگر چنگال محاصره آنها دوستان ما را در بربگیرد، همه شهید خواهند شد.

 

یکباره فکری به نظرم رسید که جنبه انتحاری داشت، ولی سلامت دوستانم را کم و بیش تضمین می‏کرد. فوراً تصمیم سخت گرفتم و راه خود را 180درجه کج کردم و بسرعت به سوی سوسنگرد به حرکت درآمدم، اکبر چهره‏قانی نیز با من همراه شد. پس از چند لحظه، اسدلله عسکری نیز به ما ملحق گردید. ما سه نفر شتابان به سوی سوسنگرد می‏تاختیم، و دوستان ما همچنان به سوی شرق می‏رفتند.

دشمن، ما سه نفر را می‏دید که در مقابل آنها به سوی سوسنگرد می‏رویم و مواظب آنها هستیم در نتیجه اینکار همه توجه دشمن به ما جلب شد، آنها دوستان دیگر ما را رها کرده و هدف هجوم خود را به سوی ما سه نفر قرار دادند، و این همان چیزی بود که من نیت کرده بودم، و احساس سبکی می‏کردم که خطر از دوستان ما گذشته است. البته دشمن فکر نمی‏کرد که ما فقط سه نفریم، بلکه تصور می‏کرد که عده زیادی هستند که فقط سه نفر آنها را دیده است. ما از درون یکی از مجاری آب، خود را از شمال جاده به طرف جنوب جاده سوسنگرد رساندیم. همچنان به راه خود به سوی سوسنگرد ادامه دادیم. اکبر گاه‏گاهی سرک می‏کشید و می‏گفت: «دشمن به صدمتری یا پنجاه متری ما رسیده است.» خط اول دشمن به استعداد 50 تانک و نفربر، و پشت سر آنها نیروهای ویژه با لباس مخصوص خود، مسلسل به دست پیش می‏آمدند. پشت سر آنها، خط دوم و سوم نیز وجود داشت که شامل توپخانه و ضدهوایی و کامیون‏ها و غیره بود…

 

فاصله آنها کمتر و کمتر شد تا به نزدیکی جاده آسفالته سوسنگرد رسیدند. من در این لحظات به دنبال محل مناسبی برای سنگر می‏گشتم که در پشت آن کمین کنم. اکبر پیشنهاد کرد که در داخل یکی از مجاری آب زیر جاده سنگر بگیریم، من نپذیرفتم، زیرا دشمن با پرتاب یک نارنجک و یا یک گلوله توپ تانک به داخل تونل همه ما را نابود می‏کرد. دیگر فرصتی نبود، دشمن درست به پشت جاده رسیده بود، من هم اجباراً پشت یک برجستگی کوچک خاک که حدود 50 سانتیمتر ارتفاع داشت سنگر گرفتم. اکبر در طرف چپ، و عسکری در طرف راست من بر زمین درازکش خوابیدند. اکبر مطمئن بود که هر سه ما شهید می‏شویم. فرصت سخن گفتن هم نبود، فقط شنیدم که اکبر زیر لب می‏گفت: «آنقدر از دشمن می‏کشم تا شهید شوم.» خود را بر روی زمین جابجا می‏کردیم و مسلسل خود را آماده تیراندازی می‏نمودیم که یکباره چهار تانک و زره‏پوش بر روی جاده سوسنگرد بالا آمدند و همه دشت جنوب زیر رگبار گلوله آنها قرار گرفت. کماندوهای عراقی نیز بالا آمدند و فوراً به طرف ما سرازیر شدند و درگیری شدیدی بین ما و کماندوهای عراقی آغاز گردید. در چند لحظه از سه طرف محاصره شدیم. سرتاسر جاده آسفالته که چند متر از زمین ارتفاع داشت، توسط دشمن پوشییده شده بود. آنها با ما فقط حدود شش یا هفت متر فاصله داشتند. در دو طرف چپ و راست ما نیز، به فاصله حدو ده متری، کماندوهای عراقی سنگر گرفتند و شروع به تیراندازی کردند، و خطرناک‏تر آن که، از حد برجستگی آن تپه خاک 50 سانتیمتری نیز گذشتند و از پشت، بدون حفاظ، بر ما مسلط شدند. فکر می‏کنم که در همان لحظات اول، اکبر عزیز، توسط همان گروه دست چپی، از فاصله نزدیک به شهادت رسید. گلوله‏ای بر کلاخودش نشست و از آن خارج شد...

 

رگبار گلوله از چپ و راست همچنان می‏بارید، ومن نیز مرتب جابجا می‎‏شدم، و با رگبار گلوله از نزدیک شدن آنها ممانعت می‏کردم، یکبار، در پشت برجستگی خاک که عادتاً مطمئن‏تر بود متوجه سمت چپ شدم، دیدم در فاصله ده متری، چند نفر زانو به زمین زده و نشانه‏گیری می‏کنند، لباس ببرپلنگی متعلق به نیروهای مخصوص را به تن داشتند، سن آنها حدود 30 تا 35 ساله بود، من نیز بدون لحظه‏ای تأخیر بر زمین غلتیدم و در همان حال رگبار گلوله را بر آنها گشودم؛ آنها به روی هم ریختند و دیگر آنها را ندیدم و فوراً خود را به سمت دیگر برجستگی خاک پرتاب کردم؛ در طرف راست نیز گروه‏های زیادی متمرکز شده بودند و تیراندازی شدیدی می‏کردند، بخصوص که عده زیادی در داخل تونل، زیر جاده سوسنگرد، در ده متری من،‌ سنگر گرفته بودند و از آنجا تیراندازی می‏کردند، و من نیز گاه‏گاه رگباری به سوی آنها می‏گشودم و آنها عقب می‏رفتند. یکبار یکی از آنها گفت: یا اَخی، اَنَاجُنْدی عراقی لاتَضْرِبْ علی… اما سخنش تمام نشده بود که به یک رگبار پاسخش را دادم…

فرماندهی دشمن، فرمان عقب‏نشینی صادر کرده بود، چرا که این همه تانک و نفربر و سرباز او نمی‏توانستند به علت وجود یک چریک خیره‏سر معطل شوند. همه نیروی خود را جمع کرده بودند که او را خاموش کنند، اما میسرشان نشده بود، و نمی‏توانستند بیش از آن صبر کنند،‌ بنابراین تانک‏ها و نفربرها از دو طرف من شروع به حرکت کردند و رهسپار چنوب شدند؛ می‏دیدم که نیروهای زرهی آنها پیش می‏آید و در این محل به دو شقه می‏شوند، نیمی از طرف راست و نیمی دیگر از طرف چپ به سمت جنوب می‏روند، درحالی که تیراندازی نیروهای مخصوص آنها همچنان ادامه دارد، و ما نیز بی‏توجه به عبور این هیولاهای آهنین به نبرد خود با نیروهای مخصوص ادامه می‏دادیم. حداقل 50 تانک و نفربر گذشتند؛ توپ‏های بزرگ و بلند؛ ضدهوایی‏ها، کامیون‏ها و تریلرهای مهمات همه گذشتند، و فقط حدود 20 متری در وسط، یعنی حریم ما بود که برای آنها اسرارآمیز می‏نمود. آنها این نقطه را دور می‏زدند و به راه خود ادامه می‏دادند…

 

یکی از آخرین کامیون‏ها، حامل 10 تا 15 سرباز بود، و از حدود 10متری من می‏گذشت. فکر کردم که یا این پای تیر خورده، احتیاج به یک ماشین دارم که مرا به شهر برساند؛ یک رگبار گلوله بر آنها بستم، سربازانش پیاده شدند و پا به فرا گذاشتند و هیچ یک از آنها تصمیم به مقابله نگرفتند، حتی کلید را نیز در داخل ماشین رها کردند، و من توسط همین کامیون خود را به بیمارستان اهواز رساندم.

این درگیری حدود نیم‏ساعت به طول انجامید، و حدود ساعت 11 صبح تقریباً همه آنها فرار کردند و به سمت جنوب رفتند. من صدای دور شدن همهمه آنها را می‏شنیدم و دور شدن سربازانش را نیز می‏دیدم، ولی تا حدود یک ساعت در همان محل بصورت آماده‏باش ماندم؛ زیرا هنوز از غیبت دشمن مظمئن نبودم، احساس می‏کردم که هنوز هستند، و احتمالاً برنامه‏ای دارند؛ بخصوص که از بالای جاده سوسنگرد،‌ لوله تانک و سیم آنتنی را می‏دیدم و مطمئن بودم که تانکی هنوز در آن طرف جاده،‌ در10متری من حضور دارد. شروع به جستجو کردم، سینه‏خیز و با احتیاط کامل به هر طرف می‏رفتم. نگاه می‏کردم، گوش فرا می‏دادم؛ همه‏جا سکوت مستقر شده بود… به سمت اکبر رفتم… درحالی که فکر می‏کردم هر دو همراهم شهید شده‏اند؛ زیرا، هیچ فعالیتی از طرف آنها نمی‏دیدم… اکبر! اکبر!… جوابی نمی‏آمد. غباری از اندوه و غم بر دلم نشست، سینه‏خیز خود را به طرف راست کشاندم و عسکری را صدا زدم، با کمال تعجب جواب او را شنیدم،‌ او در زیر بوته‏ها مخفی شده بود، و اصلاً دشمن از وجود او آگاهی نداشت، و الحمدالله جان سالم بدر برده بود… عسکری سینه‏خیز بسراغ من آمد. او را بسراغ اکبر فرستادم، یکباره صدای ضجه‏اش را شنیدم که بر سر و روی خود می‏کوفت… او را آرام کردم و به سوی خود طلبیدم؛ هنگامی که چشمش بر پای خونینم افتاد، دوباره ضجه کرد، گفتم: «وقت این حرف‏ها نیست، ما اکنون خیلی کار داریم.» لوله توپ و آنتن بلندی را که او از ورای جاده سوسنگرد نمایان بود به او نشان دادم و گفتم که از زیر تونل جاده برود و تحقیق کند و برگردد. او رفت، و پس از چند دقیقه مضطرب و ناراحت برگشت و گفت یک تانک بزرگ آنجا ایستاده است، به او گفتم: «من  می‏دانم که تانک است و لوله آن را می‏بینم،‌ اما می‏خواهم بدانم سربازی در آن هست یا نه؟» عسکری دوباره رفت و آرام‏آرام به تانک نزدیک شد و بالاخره فهمید که سرنشین ندارد و همه رفته‏اند و زنجیر تانک قطع شده است. این‏بار با اطمینان برگشت و خبر داد که همه رفته‏اند، آنگاه من خود را سینه‏خیز به تونل زیر جاده رساندم و از آنجا همه اطراف را زیرنظر گرفتم. به عسکری گفتم که ماشین عراقی را آماده کند تا به بیمارستان برویم. در این هنگام که حدود ساعت 12 بود، دوست ما آقای کاویانی و گروهی از سپاه پاسداران و گروه‏های دیگر دسته‏دسته به سوی سوسنگرد می‏رفتند؛ ما هم با عسکری و کاویانی سوار کامیون عراقی شدیم و یک راست به بیمارستان جندی شاپور اهواز رفتیم. در میانه راه، در ابوحمیظه، با تیمسار فلاحی برخورد کردم، ابتدا از دیدار کامیون مهمات عراقی تعجب کرد، و سپس مرا بوسید و گفت که از دوستان ما شنیده است که من مجروح و اسیر عراقی‏ها شده‏ام تیمسار فلاحی دعا کرده بود که خدا بهتر است جسد مرا به آنها برساند، ولی اسیر عراقی‏ها نگرداند. او می‏گفت: «اکنون که خداوند تو را زنده به ما بازگردانده است، تو بازیافته هستی» و از این بابت خدا را شکر می‏کرد.

قبل از سوار شدن به کامیون و انتقال به اهواز، به یکی از دوستان رزمنده‏ام مأموریت دادم که جسد اکبر را بردارد و به شهر بیارود. او نیز تنها به سراغ اکبر رفت و یکباره چند متر آن طرف‏تر، زیر بوته‏ها، 8 کماندوی عراقی را یافت و فوراً با آنها درگیر شد. در نتیجه، 3 نفر از آنها کشته شدند، و 5 نفر دیگر التماس کردند و دست و پایش را بوسیدند و می‏گفتند که ما مسلمانیم. بنابراین، آن دوست ما، دست‏ها و چشم‏های آنها را بست و به همراه خود آورد.

 خانم میرلوحی که از همرزمان شهید چهره‌قانی در ستاد جنگ‌های نامنظم بود، در مصاحبه‌ای با مجله پیام زن شخصیت این شهید را چنین توصیف می‌کند:‌ «... اکبر چهره‌قانی تیپی داشت که همه به او علاقه‏مند بودند و دکتر(چمران) هم او را دوست داشت. او از نیروهای مخصوص و تعلیم دیده بود. اکبر چهره‌قانی همیشه برای نماز صبح بقیه را از خواب بیدار می‏کرد، همیشه منظم بود و کارهایش روی حساب و کتاب بود. در اکیپ‌هایی که آنجا مستقر شده بودند، برنامه‏های منظم داشت و خیلی عاشقانه و بی‏صدا و بی‏ادعا کار می‏کرد...»